Envanteri iyi yönetmek, özellikle tedarik zinciri güvenilirliğinin düşük ve talebin değişken olduğu belirsiz zamanlarda, her işletme için zorlu bir görevdir. Bunun en tipik örneği pandemi sırasında ve sonrası donemde yaşanan belirli ürünlere -maske, kolonya vb- olan talebin beklenmedik seviyeleri ulaşması ve bu artan talebin önemli stok kesintilerine yol açmasıdır.

Kısıtlamaların kaldırılmaya başlamasıyla birlikte halkın açık havada egzersiz yapma isteği de güçlü bir şekilde arttı dolayısıyla bisiklet gibi açık hava egzersiz ekipmanlarına olan talep de bununla birlikte artış gösterdi. Yapay olan bu talep artışı pandemi etkisinin azalmasıyla zaman içinde azaldı ve bu süreçte birçok işletme aşırı stok durumuyla karşı karşıya kaldı.

Pandeminin tedarik zinciri üzerindeki etkileri azalmaya başlamış olsa da geçtiğimiz günlerde Kızıldeniz’de yaşanan güvenlik krizi gibi tedarik zinciri aksaklıkları da şirketlerin operasyonları ve envanter planlama yaklaşımları üzerinde büyük bir etki yaratmaya devam ediyor.

O halde sıfır stok hedeflemek ve sadece müşteri talebini karşılamak için gerekli envantere sahip olmak istenmez mi? Tam Zamanında (Just in time – JIT) yaklaşımı tam olarak bunu savunmaktadır. JIT’nin (Tam Zamanında) birçok faydası olmasına rağmen sınırlamaları da vardır ve her tür şirket tarafından etkin bir şekilde uygulanamayabilir.

 

Tam Zamanında (JIT) Nedir?

Kavramı tanımlayarak başlayalım. Tam Zamanında (just in time) yaklaşımı üretimin organize edilmesi için kullanılan bir yöntemdir ve amaçlanan malzemelerin fabrikaya tam olarak kullanılacakları anda ulaşmasıdır. Kısacası şirketin üretim faaliyetleri için ham maddeleri gereken miktarda ve zamanında teslim almasıdır.

Bu yaklaşım – teoride- tedarik zincirindeki tüm aktörlerin stoksuz çalışabilmesi için sadece son seviye olan montaj değil aynı zamanda tedarikçilerini (Kademe 1) ve tedarikçilerin tedarikçilerini (Kademe 2) de içermesi gereken bir üretim modelidir.

 

Tam Zamanında modeline sahip şirketlerin kaç günlük stogu var?

Tam Zamanında Konseptini benimseyen şirketler bir gunluk stoktan daha az stokla çalışırlar ve bu neredeyse sıfır stok anlamına gelir. Bu durumun avantaj ve dezavantajları vardır.

 

Tam Zamanında avantajları nelerdir?

Minimum stok bulundurmasından ötürü stok depolamak için gerekli depolama alanına ihtiyaç duyulmaz ve depolama maliyetlerinden kaçınılır. Tedarikçilerle paylaşılan üretim programı süreçte şeffaflık sağlar ve son ureticiler -montajcılar- ham maddeleri stoklamadan çalışabilir ve bunları ihtiyaç duyuldukça alabilirler.

 

Tam Zamanında dezavantajları nelerdir?

Bu modelin en buyuk zorluğu tüm tedarikçilerin kendilerine düşen rolleri zamanında yerine getirme zorlugunda yatmaktadır. Tek bir tedarikçi başarısız olduğunda bu durum tüm zinciri etkileyen hatlarda tıkanıklığa sebep olabilir yeniden planlanmasını zorunlu kılar.

Bu kısıtlamayla birlikte, JIT (just in time) modelini tercih eden şirketler, bir tedarikçinin taahhüt ettiği ürünleri doğru zamanda teslim etmemesi durumunda sözleşmelerine önemli cezalar dahil etmektedir.

 

Tam Zamanında ana hedefleri nelerdir?

JIT (Tam Zamanında) modeline geçiş, bir bütün olarak şirket için stratejik bir karardır. Çoğu durumda izlenen hedefler aşağıdaki gibidir:

Envanter azaltma

Bu methodun en belirgin özelliği stokların olabildiği en düşük seviyede tutulmasıdır. Üretim ve bileşen tedariki malzemelerin nihai üretimde kullanılmak üzere tam zamanında gelmesi için koordine edilir.

Sürekli üretim

Just in time (Tam Zamanında) sürekli ve kesintisiz üretimi teşvik eder. Bu, tedarik zincirindeki darboğazları ortadan kaldırarak ve sürekli bir iş akışı sağlayarak elde edilir.

Kalite esaslılık

Bu yöntemde kalite en önemli konulardan biridir. Küçük partiler halinde titiz üretim yaparak kusur olasılığı azaltılır ve bu da hatali üretilebilecek partiler üzerinde düzeltmeyi ve atığı en aza indirir.

Çeviklik

Talepteki değişikliklere yanıt verebilirlik ve üretimde esneklik Tam Zamanında yönteminin temelini oluşturur. Bu üretim süreçlerinde hızlı ayarlamalara olanak tanıyan sistemlerin uygulanmasıyla elde edilir.

 

Tam Zamanında yönteminin tedarik zinciri aksaklıklarına karşı kırılganlığı

Güvenlik stoğu olmaması, tedarik zinciri başarısız olduğunda, üretim hatlarının bileşen eksikliklerini karşılamak için yeniden programlanması veya gerekli parça ve bileşenlerin mevcut olmaması nedeniyle durması gerektiği anlamına gelir.

‘Tedarik zinciri aksaklıkları’ dediğimde, grevlerden bahsediyorum – tedarikçi veya taşıyıcı grevleri, kara ve deniz sevkiyatı aksaklıkları vb. Bu sorunlara karşı korunmak için tedarikçi tesisleri genellikle Tam Zamanında modeliyle çalışan büyük fabrikaların yanında kurulur. Bu şekilde müşteriye sürekli sevkiyat düzenlenir veya mallar tedarikçiden müşterinin kendi fabrikalarına giren konveyör bantlar aracılığıyla bile taşınabilir. Bu durum son ürünün üretimi için bileşenlerin transferini büyük ölçüde hızlandırır.

Talep Planlama E-Book

Tam Zamanında yüksek düzeyde hizmet ile uyumlu mu?

Bu modelde müşteri memnuniyeti seviyesi üreticinin tedarikçileri üzerindeki etkisiyle doğru orantılıdır. Yalnızca tedarikçileri üzerinde bu etkide bulunabilen az sayıda firma Tam Zamanında yöntemini uygulayabilir.

 

Tam Zamanında hangi sektörlerde uygulanabilir?

Tam Zamanında modeli ağırlıklı olarak otomotiv sektöründe kullanılmaktadır. Bu sektörün dışında havacılık ve teknolojide de uygulanabilir. Dolayısıyla araba, uçak ya da bir video oyun konsolu Tam Zamanında modeli kullanılarak üretilebilecek ürünlerdir.

 

Tam Zamanında tedarikçi ilişkilerini nasıl etkiliyor?

Tedarikçi ilişkileri söz konusu olduğunda Tam Zamanında her zaman farklı uçlara sahiptir.

Müşteri için Tam Zamanında, tedarik zinciri programlama seviyelerini iyileştirmek ve tedarik zinciri boyunca görünürlüğü artırmak için bir teşviktir.

Tedarikçi için bu, süreçlerini iyileştirmek ve tedarik zincirini sıkılaştırmak için büyük bir fırsattır, ancak pratikte müşteriye karşı zor bir taahhüttür ve bunu başarmak için her zaman tüm araçlara sahip olmadıkları bir ortamda mükemmele yakın hizmet seviyeleri sunmalarını gerektirir.

 

Tam Zamanında için ne gereklidir?

Hangi sektör olursa olsun bu modeli uygulamaya giden süreç oldukça zahmetlidir ve tüm şirketin katılımını – üst yönetim dahil- ve inancını gerektirir.

Her şeyden önce Tam Zamanında çemberine girmenin sadece Tam Zamanında modelini değil, Yalın Üretimin tüm ilkelerini içeren bir dönüşüm olduğunu düşünmeliyiz. itme modelinden çekme modeline geçmek, 5S ortamında çalışmak (Ayıkla, Düzelt, Temizle, Standartlaştır ve Disiplin) 7 israf biçimi, insana saygı ve sürekli iyileştirme.

Just In Time Circle 7 Points

Bu değişime ek olarak, tüm zincir boyunca tüm aktörlere görünürlük sağlayan yeni bir yönetim sistemi benimsenmelidir. Tedarik zinciri kontrol kademeleri ile elde edilen de budur.

Bu nedenle, mesele sadece şirketin bir bölümünü dönüştürmek değil, daha çok tüm şirketi dönüştürmektir.

 

Şirketi Tam Zamanında modelini uygulamaya motive eden nedir?

Günümüzün rekabetçi ortamında karlılığı arttıracak her aksiyonun önemi büyüktür. Stokları minimuma indirebilmenin çeşitli avantajları vardır:

  • Stok maliyeti yok
  • Stok tutmaya gerek yok
  • Eskime riski yok
  • Üretim planları pazar ihtiyaçlarına göre ayarlanır ve hiçbir modeli sebepsiz yere fazla üretmezsiniz

 

Son düşünceler: Tam Zamanında etkili ancak sınırlı bir model

Tam Zamanında bu nedenle imalat şirketleri için son derece verimli bir yöntemdir. Envanter neredeyse sıfıra indirilir, böylece eskime gibi envanterle ilişkili riskler ortadan kaldırılır. Ayrıca teorik açıdan bakıldığında JIT (Tam Zamanında) modelinde tedarikçileriniz sizi asla yarı yolda bırakmaz bu nedenle yüksek hizmet seviyelerine ulaşmak ve müşterileri mutlu etmek mümkündür.

Elbette bu o kadar basit değil. Bu model ile ilgili temel zorluk bunun yalnızca büyük üreticilerin erişebileceği bir model olmasıdır. Bunu uygulamaya koymak için belirlenen zorlu teslim tarihlerini karşılamalarını sağlamak amacıyla tedarikçilerimiz üzerinde büyük bir güce sahip olmamız gerekir öyle ki bazı durumlarda sözleşme taahhütlerini yerine getirmek için müşteri etrafında organize sanayi bölgeleri bile oluşturulabilir. Pek çok şirket bu kapasiteye sahip değildir.

Öte yandan bir şirketin tedarikçileri üzerinde bu üstünlüğe sahip olabildiği durumlarda bile, tedarik zincirindeki aksaklık çok şiddetli olduğu durumda bu model de uygun olmayacaktır. Tam Zamanında methodunun önemli ölçüde genişlediği bir sektör olan otomotiv üretiminde bile son yıllarda yarı iletken eksikliği nedeniyle yaşanan sorunlara bir bakın.

Sonuç olarak: Tam Zamanında tedarik zinciri aksaklıklarına karşı çok hassas bir modeldir. Çoğu durumda stokların tükenmemesini ve fazla stok yapılmamasını sağlamak amacıyla stokları ayarlamak için iyi bir talep tahminine yatırım yapmak gereklidir.

Talep Planlama E-Book

SSS

Tedarik zinciri yönetimi için “kontrol kulesi”, bir şirketin tedarik zincirindeki çeşitli işlevleri ve süreçleri denetleyen ve koordine eden merkezi bir komuta merkezini ifade eder. Buradaki fikir bilinçli ve hızlı kararlar almak için tedarik zinciriyle ilgili tüm faaliyetlerin kapsamlı ve gerçek zamanlı bir görünümüne sahip olmaktır.

Küme veya endüstriyel park olarak da bilinen sanayi bölgeleri birbiriyle ilişkili şirketlerin ve tedarikçilerin coğrafi olarak yoğunlaşmasıdır. Bu kavram genellikle tedarik zinciri ve üretim yönetimi bağlamında kullanılır. Bir tedarikçi parkının arkasındaki ana fikir onu oluşturan şirketler arasında işbirliğini ve verimliliği kolaylaştırmaktır.

Tam Zamanında modeli bağlamında tedarikçi parkı, tedarikçilerin ve üreticilerin malzemeleri üretim için zamanında teslim etmek üzere yakın işbirliği içinde çalışmasının bir yoludur.

Tam Zamanında Üretim (JIT) modelinin kökleri 1970’lerde Japonya’da Toyota tarafından geliştirilen Toyota Üretim Sistemine (TÜS) dayanmaktadır. Mühendis Taiichi Ohno tarafından yönlendirilen TPS, israfı en aza indirmek, verimliliği artırmak ve doğrudan müşteri talebine yanıt vermek için oluşturulmuştur. TÜS’ün ayrılmaz bir parçası olan Tam Zamanında yalnızca ihtiyaç duyulanı doğru miktarda, doğru zamanda üretmeyi, aşırı stokları ortadan kaldırmayı ve sürekli üretimi amaçlamaktadır. Bu devrim niteliğindeki yaklaşım dünya çapında üretim ve yönetim uygulamalarını etkilemiştir.

Tedari̇k Zi̇nci̇ri̇